Денот на рударите на Македонија од година во година го чествуваат се помалку работници кај нас, бидејќи бројот на рудари е во постојан пад. Освен верскиот празник посветен на нивната заштитничка Пресвета Богородица, денеска е празник и на македонските рудари, на денот кога во 1929 година во Куманово се организирал првиот штрајк за подобри услови и повисоки рударски плати. Оваа индустриска гранка континуирано регистрира помалку вработени, а засега интересот за работа во рударството не се зголемува. Иако секторот можел да се пофали со над 10 илјади вработени пред само неколку години, традиционалниот повик „среќно“ во моментов си го искажуваат околу 8 илјади работници. Последните податоци на Државниот завод за статистика покажувааат дека бројот на работниците во индустријата е намален за 4.0% во јуни 2025 во однос на јуни 2024 година.
„Бројот на работниците во секторот Рударство и вадење на камен во јуни 2025 година, во однос на јуни 2024 година, се намалил за 2.5 %“, се истакнува во последниот месечен извештај за јуни годинава.
Од друга страна, просечната плата кај рударите расте. За 2024 година просекот на примањата изнесувал 51 705 денари, додека годинава платата пораснала на 55 643 денари. Сепак овој раст на платата на рударите не ја надминува просечната плата во државата како во минатото. Доколку се земат податоците од 2019-тата година на Државниот завод за статистика, просечната исплатена нето плата во Август 2019 година изнесува 25.127 денари на ниво на држава додека пак, во секторот „Рударство и вадење на камен“ просечната плата во aвгуст 2019 година изнесувала 33.949 денари и таа е поголема за 35% од просечната нето плата на ниво на држава. Сега пак, просечната рударска плата од 55.643 денари е приближно 22,38% повисока од просечната плата на државно ниво која во јуни 2025 година изнесува 45.468 денари.
Додека земјата не може да се пофали со значаен новоотворен рудник со голем капацитет во изминатите 40 години, власта започна законски да ги доуредува правилата во рударската индустрија. Со новиот предлог Закон за рударство директно се посочуваат и одредби кои директно ги таргетират рударите и вработените во индустријата. Во него се наведуваат условите за завршено образование и потребните години искуство за раководителите и надзорниците во рудниците, но се потенцира и улогата на компанијата во однос на безбедноста на рударите.
-За изведување на рударските работи концесионерот е должен да организира спроведување на обука на работниците за стручно оспособување за самостојно и безбедно вршење на своите работи и проверка пред стручна комисија, формирана од страна на концесионерот, се наведува во новиот предлог Закон за рударство.
Покрај безбедноста на работниците, една од целите на новиот предлог-закон е подобрена заштита на животната средина, преку строги еколошки стандарди за експлоатацијата и преработката на минералните суровини, како и обврска за санација и рекултивација на теренот. Се најавува и засилена поддршка на локалните заедници, но и поголема контрола и транспарентност, со засилен надзор врз работата на рудници од страна на државните институции. Но, останува енигма дали новите законски решенија ќе придонест и за отворање на нови рудници, а со самото тоа и за зголемување на работните места во оваа индустријата, што би резултирало со дополнително намалување на невработеноста и зголемен интерес кај младите за рударството. Во едно од последните интервјуа, министерката за енергетика, рударство и минерални суровини Сања Божиновска истакна дека ќе има рудници, но само ако се одговорни и одржливи.
-Рударството може да донесе сериозен девизен прилив, но без еколошки компромиси. Не бегаме од инвестиции, но бараме технологија што ја штити животната средина. Без таа рамнотежа, нема поддршка. Ќе има рудници само ако се одговорни, одржливи и ако заедниците на локалната самоуправа се во процесот од самиот почеток. За да го регулираме секторот темелно подготвуваме два нови закони, за рударство и за минерални суровини. Имаме редовна комуникација и состаноци со невладините организации. Редовно ги посетувам постојните рудници, но и општините за да ги чујам нивните размислувања. Ова значи дека новите проекти ќе бидат под лупа – технолошки, еколошки, општествено. Без транспарентност и соработка со локалните заедници – нема зелено светло. Ќе работиме на проекти кои користат модерни технологии за минимизирање на еколошките ризици како што се обновливите извори за енергетскиот капацитет на рудниците, ефикасното управување со отпадот и рехабилитацијата на коповите. Верувам дека со транспарентност, со одговорност и со соработка можеме да создадеме рударство кое ќе ја поддржи економијата, ќе донесе работни места и ќе ја зачува животната средина за идните генерации, истакна Божиновска за списанието „Економија и бизнис“.
За разлика од Македонија која бележи пад во бројот на рудари, Европската Унија неодамна донесе одлука засилено да ја стимулира оваа индустриска гранка и да врши обуки и прекавлификација на пазарот на труд. Челниците на европските институции информираа дека покренуваат нова голема иницијатива за создавање квалификувана работна сила за европскиот сектор на суровини, со цел да се поддржи индустриската конкурентност на ЕУ и зелените и дигиталните транзиции. Обуката е предвидено да го покрива целиот синџир – од рударство и рециклирање до управувањето со материјалите и циркуларната економија. Од Европската комисија за политики за вработување истакнаа дека Брисел веќе одобрил 47 проекти за рудници и преработувачки постројки, лоцирани во тринаесет земји – за зајакнување на домашните капацитети во ЕУ за материјали како што се литиум, кобалт и бакар, меѓутоа за ова да се реализира потребни се сто илјади работници со соодветни вештини.
