Жител на Гостивар плаќа 1.000 денари патарини за вкупно 460 километри во двата правци на автопатот до македонско-грчката граница или 2,57 денари по километар што Македонија ја прави земја со најскапи автопати во Западен Балкан.
Во соседна Србија пак, минувањето на делницата долга 600 километри од Прешево до унгарската граница чини 48 евра во двата правци или 2,37 денари по километар во категоријата за патнички автомобил што е поевтино отколку кај нас.
Во дел од европските земји системот на наплата е со електронска вињета која се издава на неделно, месечно или на годишно ниво. Во Бугарија се вози цел месец за 16,55 евра на автопати, експресни и магистрални патишта, во Романија цел месец се вози за 14 евра, во Словенија една недела чини 16 евра, а во Унгарија треба да се платат околу 17 евра за десет дена.
Кај нас, на делницата Скопје-Велес-Скопје со 12 евра колку што чини неделна вињета во Австрија може да се вози само три дена по лош пат без добро осветлување и на одредени делници без лента за запирање која е од исклучително значење за ваквиот вид на сообраќај.
Според Законот за јавни патишта автопат е категорија на пат со најмалку две возни ленти и една лента за принудно застанување. Но, делниците Катланово-Велес, Тетово-Гостивар и Гостивар-Тетово немаат лента за принудно застанување и затоа тие не припаѓаат во категоријата автопат, иако Државни патишта наплаќа патарини на овие делници. Згора на тоа делницата без лента за сопирање, Катланово-Велес е дел од Е-75 Европскиот автопат кој започнува во Варде, Норвешка и завршува во Атина, Грција.
Од Јавното претпријатие за државни патишта сметаат дека согласно Уредбата за критериуми за категоризација на јавните патишта и нивните ознаки, делниците ги исполнуваат условите за автопат.
„Според државното, економското, стопанското и сообраќајното значење, како и нивото на изграденост дел од државните патишта се категоризираат како автопатишта, експресни патишта и магистрални патишта (А-патишта) и служат за:
-поврзување на Република Македонија во европскиот патен систем и одржување на континуитет на меѓународната патна мрежа (меѓународните коридори – Е патишта),
-поврзување на патната мрежа со меѓународни патни гранични премини и сообраќајно поврзување со патиштата на соседните држави“, рекоа од Државни патишта, цитирајќи ја Уредбата за категоризација.
Според законот за патишта, патарина се плаќа за користење на „дел од пат, односно надоместок за употреба на јавен пат, негов дел или објект на патот (автопат), а надоместок за јавни патишта за моторни возила (патна такса) се плаќа за користење на сите патишта во државата“.
Ова значи дека граѓаните и плаќаат на државата двапати: еднаш на наплатна станица и еднаш при регистрација на возилото преку надоместокот за јавни патишта за моторни возила.
Цените на патарините, односно висината и начинот на наплата на надоместок за употреба на пат ги одредува Владата со Одлука која ја регулира оваа давачка.
„Износот на надоместокот за извозено растојание од еден километар (надоместок за поминат километар) за возилата од прва категорија Б (основна категорија), изнесува 2,5784 денари/километар по возило. Вкупното извозено растојание за кое се наплаќа патарина се пресметува со множење на надоместокот за поминат километар, со должината на делницата за која се врши наплата на патарина“, стои во владината уредба.
Врз основа на оваа владина одлука, Јавното претпријатие за државни патишта во 2023 година остварило 62 милиони евра годишен приход од патарини што е 100 отсто зголемување на наплатата во однос на 2020 година.
Во 2021 година по тој основ беа инаксирани 46 милиони евра, а во 2022 година 53 милиони евра. Вкупните приходи на ЈПДП од наплата на патарина за 2024 година се проектирани на износ од 4.400.000.000 денари, односно на 71,5 милиони евра.
Патарини во Македонија се наплаќаат според закон усвоен во Собранието кој вели дека ние имаме отворен систем на патарини и плаќањето е изедначено со Директива на Европската комисија: колку се користи, толку треба да се плати.
Но, во Директивата 1999/62/ЕЗ е пропишано дека патарини мора да се наплаќаат според поминатото растојание и типот на возилото.
„Патарините мора да се наплаќаат според поминатото растојание и типот на возилото, додека вињетите се категоризираат според времетраењето на користењето на инфраструктурата. Вињетите мора постепено да бидат исфрлени од патната мрежа TEN-T до 2030 година, со некои специфични исклучоци. Националните патарини и вињети не смеат да го дискриминираат меѓународниот сообраќај; особено, цената на краткорочните вињети треба да биде пропорционална за да не се дискриминираат повремените корисници.
Приходите од надополнувањата и надоместоците за метеж мора да се реинвестираат во транспортниот сектор, додека преостанатите приходи собрани според Директивата треба да се користат за развој на трансевропската мрежа“, стои во Директивата на ЕУ.
Неофицијално, системот на наплата на новите автопати кои ќе ги гради “Бехтел и Енка“ ќе биде затворен систем, сличен на тој во Србија. Оној што вози, во зависност од тоа каде ќе влезе и каде ќе излезе, така и ќе плати. Оваа промена ќе се прави со цел да не се застанува на секои 15 минути како на Коридор 10 и да нема застој на патарините. Но никој не знае дали истото се планира и за Коридор 10.
Во соседството одамна е пристапено кон далеку попрактични системи за наплата како што се вињетки (Бугарија, Романија, Словенија) или затворени системи (Србија).
Пред две години, политичката партија Левица побара измена на Законот за јавни патишта со која се предвидуваше намалување на цените на патарините за 50 отсто, но владејачката коалиција СДСМ-ДУИ го одби.
О.К.
Редакција Бизнис 365
